“ერთ დღეს, ყველა ადამიანს შეიძლება დასჭირდეს თავის პრობლემაზე საჯაროდ ლაპარაკი ან სამართლის პოვნა მოინდომოს და ჩვენი ძებნა დაიწყოს, მაგრამ ჩვენ ვერ მივალთ მათთან, ჩვენ აღარ ვიარსებებთ”, - ამბობს არაერთი დამოუკიდებელი ქართველი ჟურნალისტი, რომლებიც პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღეს, 3 მაისს, ხვდებიან მედიის შემზღუდავი კანონების, დაჭერილი და ნაცემი კოლეგების, დახურული ტელევიზიის და დახურული გადაცემების ფონზე.

უკვე დახურული „მთავარი არხის“, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ასევე უკვე დახურული გადაცემა „რეალური სივრცის“ და მსგავსი საფრთხის წინ მდგარი, სტუდია „მონიტორის“ არაერთი გახმაურებული ჟურნალისტური გამოძიების ავტორ ჟურნალისტებს ვკითხეთ:

• რას ნიშნავს თავისუფალი მედიების და გადაცემების გაქრობა საზოგადოებისათვის და როგორ შეეხება ეს ადამიანებს.
• რა აღარ იარსებებს თუ ერთ დღესაც დამოუკიდებელი მედია დადუმდება?
• როგორი მედიაგარემოთი ხვდება საქართველო - პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღეს?

გადაცემა „რეალური სივრცის“ წამყვანი, ჟურნალისტი ნინო ზაუტაშვილი, რომელიც ღიად აკრიტიკებდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის „ქართული ოცნებისადმი“ მიკერძოებულ სარედაქციო პოლიტიკას და ცოტა ხნის წინ საზოგადოებრივი მაუწყებლიდან გაათავისუფლეს, რადიო თავისუფლებასთან საუბარში მხოლოდ ბოლო წელს, მედიაზე ზეწოლის და მისი შეზღუდვის ფაქტებზე საუბრისას, იხსენებს პარლამენტის დაჩქარებულად მიღებულ არაერთ კანონს - როგორც ნინო ამბობს, “პირდაპირ მედიის თავისუფლებაზე დამიზნებულს, რომ მან ვეღარ აკეთოს თავისი საქმე, ვერ შეასრულოს დემოკრატიის მცველის მისია”.

„მიცდია ადამიანებისთვის ამეხსნა, რა მოხდება თუ დამოკიდებული მედიები დაიხურება“, - შენიშნავს ნინო ზაუტაშვილი, - „ისინი დაკარგავენ ხმას. ვერცერთი მთავრობა ამ ხმას ვეღარ გაიგებს“.

ხმის დაკარგვა კი, ნინოს აზრით, ნიშნავს საკუთარ პრობლემებზე საჯაროდ ლაპარაკის შესაძლებლობის გაქრობასაც. როცა ადამიანებს გაუჭირდებათ, მათ საშველად, როგორც აქამდე ხდებოდა ხოლმე, ადგილზე პირველი მედია ვეღარ გაჩნდება.

ისინი დარჩებიან მარტო სისტემის პირისპირ და დიდხანს ვერავინ გაიგებს, რა უჭირთ.

ეს უკვე ხილული რეალობაა, გვეუბნება ნინო ზაუტაშვილი: სისტემის წინ მარტოდ დარჩენილ, დაუცველ ადამიანს კი, ეს სისტემა აუცილებლად შეჭამს.

„შესაძლოა, დღეს ეს ადამიანები, ვისაც მედიის ამბავი არ აღელვებს, ფიქრობენ, სისულელეა, მე რა უნდა გამიჭირდესო, მაგრამ ასეთ გზაზე მდგარი მთავრობა ნებისმიერ ადამიანს შეუქმნის პრობლემას. ასეთი გზით მიდიან რეჟიმები. და როცა საშველად დაგვირეკავთ, ჩვენ გეტყვით, რომ ვერ გშველით, ვერ მოვალთ, რადგან აღარ ვარსებობთ. აი, ეს შეიძლება მოხდეს ძალიან მალე“.

თუ არ იქნება თავისუფალი, დამოუკიდებელი მედია, არ იქნება არც სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლება. ადამიანები ვერ იტყვიან იმას, რაც მათთვის ყველაზე მთავარია და უბრალოდ, არ იქნებიან ის ადამიანები, რომლებიც გაბედავენ და სხვების პრობლემების გაშუქებას საკუთარ თავზე აიღებენ.

„მთავარი არხის“ დახურვის შემდეგ, ამ არხის ჟურნალისტმა და პოლიტიკური ტოქშოუს წამყვანმა ეკა კვესიტაძემ იუტუბზე, თავის გუნდთან ერთად, ახალი პლატფორმა „მისმინე“ შექმნა.

ეკა მეუბნება, რომ წელს, ალბათ, ბოლო 35 წლის განმავლობაში, დამოუკიდებელი ქართული მედიისთვის ყველაზე მძიმე პერიოდი დგას - ეს არ არის მხოლოდ სამსახურის პრობლემა, ეს, პირველ რიგში, ადამიანების პრობლემაა, რადგან როცა მათ რაღაც გაუჭირდებათ, ისინი ვეღარ იპოვიან სივრცეს, სადაც მათი სათქმელი საჯაროდ ითქმება.

„ეს ბოლო საყრდენიც, რომელზეც, ჩემი აზრით, იდგა საქართველოს დემოკრატია, ბოლო წელს უკიდურესად მოფამფალდა და თუ ის მთლიანად ჩამოინგრევა, ეს ნიშნავს, რომ დემოკრატიის ის მბჟუტავი სინათლეც გაქრება, რომელიც აქამდე მედიის სახით არსებობდა“.

ვის როდის დასჭირდება თავისუფალი მედიისგან შველა, ეს არავინ იცის, - გვეუბნება ეკა კვესიტაძე და ვისაც დღეს გაქრობის და გაჩუმების საფრთხის წინ მდგარი მედიაგამოცემების, ტელევიზიების და სხვა პლატფორმების ბედი არ აღელვებს, მათ გასაგონად ამბობს, რომ ჩაგვრის ობიექტი ყველა შეიძლება გახდეს.

იმაზე მალე შესაძლოა დაკარგონ ადამიანებმა მათთვის რაიმე ძვირფასი, ვიდრე ეს წარმოუდგენიათ:

„შესაძლოა, მეზობელთან დავაში დაგჩაგრონ ძალიან უსამართლოდ და შენი ხმა ვერავის გააგონო. ან, შეიძლება, მიწა წაგართვან და ხმა ვერავის მიაწვდინო. შეიძლება ქუჩაში გცემონ და ვერავის გააგებინო. ან შენი ოჯახის წევრს დასჭირდეს დახმარება. სახლს გინგრევდნენ, შენ ამაზე ლაპარაკი გინდოდეს, მაგრამ აღარსად იყოს ის სივრცე, სადაც პროტესტს გამოხატავ...

ყველგან, სადაც მედია ერეოდა, ხელისუფლება ფრთხილობდა. და თუ მას არავინ გააკონტროლებს, მას ვეღარაფერი შეაჩერებს. აღარაფრის შეეშინდება. ქრება სივრცეები, სადაც ადამიანებს პრობლემებზე ლაპარაკი შეეძლოთ, რადგან ავტორიტარიზმში პრობლემები არ არსებობს“, - გვეუბნება ეკა კვესიტაძე.

„სიბნელეში რომ ხელებს აცეცებ, ასე ვიქნებით“, - ასე გვიპასუხა გამომძიებელმა ჟურნალისტმა, სტუდია „მონიტორის“ დამფუძნებელმა ნინო ზურიაშვილმა კითხვაზე, რა იქნება თუ მედიას გააჩუმებენ.

და თუ ის რეალობა დადგა, რის წინააღმდეგ ახლა ყველა დამოუკიდებელი ჟურნალისტი იბრძვის, ნინო ფიქრობს, რომ იმეფებს შიში, განუკითხაობა, არაინფორმირებულობა, რასაც ბევრი არასწორი გადაწყვეტილება და ქაოსი მოჰყვება:

„და რაც მთავარია, თუ ჩვენ აღარ ვიქნებით, თითოეული ადამიანი იქნება ჭურში! ჩვენ ახლა სწორედ მათ ამ უფლებას ვიცავთ, რომ ჭურში არ ისხდნენ და იცით რატომ? ჩვენი, ჟურნალისტების მთავარი პროდუქტი სტატია და სიუჟეტი კი არ არის, ეს პროდუქტი - ინფორმირებული ადამიანია, რომელმაც სწორი გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს. თავისუფალ მედიას კი რეჟიმები იმიტომ სპობენ, რომ ხალხი პროპაგანდას დაუქვემდებარონ. ჩვენც ამიტომ გვერჩიან“.

"ბათუმელებისა" და "ნეტგაზეთის" დამფუძნებელი მზია ამაღლობელი ციხეში, მედიის შემზღუდველი არაერთი კანონი, ფინანსური განადგურების თუ შინაარსის კონტროლის მიზნით მიღებული, ნაცემი ჟურნალისტები, დახურული საჯარო ინფორმაცია - ნინო ზურიაშვილისთვის ეს მხოლოდ რამდენიმე პუნქტია საფრთხეების იმ გრძელი სიიდან, რომელიც დღეს დამოუკიდებელ ქართულ მედიას ემუქრება.

„მზია ამაღლობელის პროცესებზე რომ ვზივარ, სულ მეჩვენება, რომ კისერს მიგრეხენ - ისეთი მძიმე გადასატანია, რაც ამ პროცესებზე ხდება... მედიას გუდავენ, პირდაპირი მნიშვნელობით. ფინანსურად, შინაარსობრივად...

ხელისუფლება, რომელიც ცდილობს მაქსიმალურად მეტი მედია დაიმორჩილოს, როგორ შეიძლება იყოს ეთიკის ერთგული? ამიტომ ვარ დარწმუნებული, რომ ეს კანონებიც ცენზურისთვის არის შექმნილი“, - შენიშნავს ნინო რადიო თავისუფლებასთან საუბარში.

ნინო, რომელიც თავის არაერთ კოლეგასთან ერთად, წლებია იბრძვის თავისუფალი მედიის არსებობისთვის და რაც მთავარია, თავად ქმნის ასეთ მედიას, ფიქრობს, რომ ის, რაც დღეს საქართველოში ხდება, მისთვის ბრძოლის გადამწყვეტი ეტაპიც კია და თავადაც „ნაბიჯით უკან დახევას არ აპირებს იმ პოზიციიდან, სადაც ამდენი წელია დგას ქართული მედია“.

2024 წლის პრესის თავისუფლების ინდექსის რეიტინგშიც საქართველოს პოზიცია წინა წელთან შედარებით მნიშვნელოვნად გაუარესებული იყო - 2023 წელს მინიჭებული 77-ე ადგილიდან, შარშან, საქართველომ 180 ქვეყანას შორის, 103-ე ადგილზე გადაიწია.