სამიოდე დღის წინ, ქალთა უფლებების ექსპერტის, ადვოკატ ელისო რუხაძის ტელეფონზე დუშეთის ერთ-ერთი სოფლიდან ზარი გაისმა: კონსულტაციისთვის რეკავდა უცნობი ქალი, რომელსაც ორი წელია არ ენახა 19 წლის შვილი, რომელიც სხვა ქალაქშია გათხოვილი.

მშობლებს შვილის ნახვის უფლებას სიძე არ აძლევდა, ის ცოლს დედ-მამის მიერ ნაყიდი ტელეფონის გამოყენებასაც უკრძალავდა - „გაირყვნებაო“. გოგოს მხოლოდ ქმრის ტელეფონით და მისი ფეისბუკით სარგებლობის უფლება ჰქონდა.

შეწუხებულ დედას ელისო რუხაძისგან აინტერესებდა, ხედავდა თუ არა ამ ამბავში ადვოკატი ძალადობის ნიშნებს და ზოგადად, „პრობლემას“.

„ამ რამდენიმე წუთიან საუბარში უცებ იმდენნაირი ძალადობა გამოჩნდა, დედას პირდაპირი ვუთხარი, რა შეიძლება მომხდარიყო. უამრავი მსგავსი შემთხვევა სრულდება ძალადობით და უარეს შემთხვევაში, ფემიციდით“, - ამბობს „ელისო რუხაძე და პარტნიორების“ დამფუძნებელი, რომელიც ბოლო ოცი წლის განმავლობაში ქალების უფლებებს არასამთავრობო ორგანიზაციების სახელით იცავდა.

ახალგაზრდა ქალის დედა ადვოკატს სიძის მოსანახულებლად და ვითარების გასარკვევად გაყოლას სთხოვდა მაშინ, როცა ეს, ელისო რუხაძის სიტყვებით, სახელმწიფოს და სამართალდამცველების პირდაპირი მოვალეობაა:

„მაგრამ სად არის სახელმწიფო? ის არსადაა თუ რამე უბედურება არ მოხდა. აგვისტოში სამი ქალი მოკლეს. ყოველდღე ასობით ქალზე ძალადობენ და ამ დროს, გირაოთი გამოშვებული მოძალადეები წარმატებით ახერხებენ მსხვერპლების გაჩუმებას. დღეს სახელმწიფო მოძალადეებს ახალისებს და ეს არის გაუარესებული სახელმწიფო პოლიტიკის შედეგი“.

დღეში 40-მდე ზარი ქალებისგან

ჩვენი ინტერვიუს დროსაც ელისო რუხაძეს რამდენჯერმე დაურეკეს - ზოგი ძალადობის მსხვერპლი ქალი იყო, ზოგს პირველადი კონსულტაცია სჭირდებოდა. საუბარი რამდენჯერმე გავწყვიტეთ.

„შუაღამემდე ორმოცამდე ქალი მაინც დარეკავს“, - ამბობს ელისო, - ამ ქალების 20-30% თუ მიმართავს 112-ს ან გამოიყენებს აპლიკაციას, რადგან არ სჯერათ, რომ პოლიცია მათ დაეხმარება“.

თუმცა ყველა ქალისთვის სრულყოფილი კონსულტაციის გაწევა შეუძლებელია.

საქართველოში, ასობით ქალია დარჩენილი იმ იურიდიული დახმარების გარეშე, რასაც მათ ამ საკითხებზე მომუშავე დაახლოებით ათამდე ორგანიზაცია სთავაზობდა. დღეს მათი უმრავლესობა დაფინანსების შეწყვეტის გამო ამ ქალებს ვეღარ ეხმარება. ნაწილს ფინანსური ანგარიშები 27 აგვისტოს დაუყადაღეს.

„ეს ქალები დღეს არიან აბსოლუტურად მარტო, დაუცველები“.

ელისო რუხაძე დარწმუნებულია, რომ ქალთა მკვლელობების - ფემიციდის მაღალი სტატისტიკის უკან ძალადობის ის უმძიმესი შემთხვევებია, რაც, როგორც წესი, შსს-ს სტატისტიკაში არც აისახება.

რატომ ფიქრობენ ქალები, რომ სახელმწიფო მათ ვერ დაეხმარება? ამ უნდობლობას არაერთი მიზეზი აქვს, რაზეც, დღე არ გავა, ქალებმა რომელიმე დახურულ ჯგუფში არ დაწერონ.

ხშირად, მოძალადე ქმარი თუ პარტნიორი პოლიციელია და როგორც ელისო რუხაძეც ამბობს, „ის თავის უწყებაში საქმეს აგვარებს“. ხან კი, პოლიციელი, რომელიც, წესით ქალს უნდა ეხმარებოდეს, პირიქით, ავიწროებს მას.

მაგრამ ყველაზე მთავარი, რასაც ქალთა უფლებების დამცველები ძალადობის შემთხვევების ზრდას უკავშირებენ, სახელმწიფო პოლიტიკაა, რომლის პრიორიტეტი, როგორც ელისოც ამბობს, აღარ არის ქალთა და ბავშვთა მიმართ ძალადობასთან ბრძოლა.

„აღარც კი მახსოვს შსს-ს ადამიანის უფლებათა დეპარტამენტთან ბოლოს როდის მქონდა კომუნიკაცია ან როდის დამეხმარნენ. მსხვერპლი ქალები კი არა, მეც კი ვერ დამიცვეს, როცა სასამართლოში კოლეგა ადვოკატმა მაგინა - მიპასუხეს, ამ საქმეში გენდერულ ნიშანს ვერ ვხედავთო“.

შსს-ს სტატისტიკით - 2025 წლის იანვრიდან ივნისის ჩათვლით, ქალთა მიმართ ძალადობის ფაქტებზე გამოცემულია 404 შემაკავებელი ორდერი. ოჯახში ძალადობის სტატისტიკა 2025 წლის იანვრიდან ივნისს ჩათვლით ასე გამოიყურება - სულ გამოცემულია 4034 შემაკავებელი ორდერი. აქედან, 1158 იყო ფიზიკური ძალადობა. ღია წყაროებში ფემიციდის 2025 წლის სტატისტიკა ჯერ არ იძებნება. პროკურატურის ადამიანის უფლებათა დეპარტამენტის მონაცემებით, 2014 წლიდან 2024 წლამდე დათვლილია ფემიციდის 241 შემთხვევა.

უკან რატომ მივდივართ?

ამ ვიდეოში ელისო რუხაძე დეტალურად მიმოიხილავს ქვეყანაში ფემიციდისა და ზოგადად, ქალთა მიმართ ძალადობის ზრდის მიზეზებს და იმასაც ამბობს, რომ განსაკუთრებით, 2022 წლის შემდეგ, მოძალადეების დასჯის ტენდენცია არის სრულიად შეცვლილი.

100 შემთხვევიდან თითქმის 80 საქმეზე, მოძალადე კაცები საპატიმროს თავს აღწევენ 2000 – 3000 ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ.

„ზუსტად ეს არის ძალადობის წახალისება, როცა მოსამართლე ქალის ცემას აფასებს 2000 ლარად“.

და ხშირად, როგორც არაერთი სხვა ქალთა ადვოკატიც ამბობს, სწორედ ეს „წახალისებული მოძალადეები კლავენ ქალებს“.

„მარტო მე მაქვს წამოწყებული არაერთი დავა შსს-ს და პროკურატურის გულგრილობაზე, თუმცა, ჯერჯერობით, უშედეგოდ“, - გვეუბნება ელისო რუხაძე.

გულგრილობის გარდა:

• კანონმდებლობიდან სიტყვა „გენდერის“ ამოღებამ გამოიწვია ის, ჩივიან ქალთა უფლებების დამცველები, რომ გენდერული ძალადობა შეფასების მიღმა დარჩა.

„რამდენიმე გახმაურებულ, უმძიმესი ფემიციდის საქმეში, სადაც მე, როგორც ქალთა უფლებათა ექსპერტს, ჯიუტად მჯერა, რომ გენდერული შეუწყნარებლობის ნიშანი იკვეთებოდა, სააპელაციო სასამართლომ ეს არ დაადგინა“, - აცხადებს ელისო რუხაძე.

• უიშვიათესი გახდა მოძალადისთვის შემაკავებელი ორდერის პარალელურად, ე.წ. ელექტრონული სამაჯურის გამოწერა.

„რეგიონებში ქალებს დღემდე არწმუნებენ, რომ ელექტრონული სამაჯური კიბოს აჩენს. ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ ქალმა ამ მოთხოვნაზე თქვას უარი. მსხვერპლის უარი კი ნიშნავს მოძალადის პირისპირ მის დარჩენას და ფემიციდის რეალურ კანდიდატობას“.

• არაერთი შემთხვევაა, როცა შემაკავებელ ორდერი, მასზე მოძალადე კაცის გარდა, ქალსაც გამოუწერეს.

„ერთ-ერთმა მოძალადე კაცმა პოლიციაში დარეკა უფასო კონსულტაციისთვის, აინტერესებდა, მის ცოლს, რომელიც სახლიდან მიდიოდა, შეეძლო თუ არა ნივთების წაღება. ადგილზე მისულმა პატრულმა კი შემაკავებელი ორდერი გამოუწერა როგორც კაცს, ისე ქალს, 2 წლის ბავშვის დედას, რომელსაც მის სახელზე არსებული საკუთრება დაატოვებინეს და დღეს ეს გოგო კასპიდან დადის ყოველდღე სამსახურში მცირეწლოვან ბავშვთან ერთად“.

• დამცავი ორდერი, რომელიც ძალადობა გამოვლილ ქალს უფრო ხანგრძლივად, ცხრა თვით მაინც იცავს, წლებია თითქმის აღარ გამოიცემა.

„ეს ნორმა უბრალოდ ქაღალდზეა დარჩენილი.მოსამართლეები აწესებენ იმდენად მაღალ სტანდარტს, რომ საქმეს უფრო ადვილად გამოძიება, ვიდრე სასამართლოს დამცავ ორდერს გამოაწერინებ. ბოლოს სამი წლის წინ მივაღწიეთ დამცავი ორდერის გამოწერას“.

ხულო, ხელვაჩაური, ზემო აჭარა, შიდა და ქვემო ქართლი, კახეთი - ქალთა უფლებების დამცველების შეფასებით, ამ რეგიონებში განსაკუთრებით მძიმე სურათია უმოქმედობის და მსხვერპლი ქალების გაჩუმების კუთხით.

„უმოწყალოდ ნაცემი და სხეულდაფლეთილი ქალი წერს, რომ ძალადობა მოეჩვენა, რომ მან მოატყუა გამოძიება, რომ ქმარს აპატიებს. შოკისმომგვრელია ტექსტები, რასაც ამ ქალებს აწერინებენ და რასაც მოძალადის გირაოთი გათავისუფლება მოჰყვება“, - ელისო რუხაძის აზრით, მოსამართლემ ქალზე ამ ზემოქმედების კვალი უნდა დაინახოს და განგაში ატეხოს.

ბოლო წლებში, მოწმეზე სხვადასხვა ფორმით ზემოქმედების ასი საქმიდან, მხოლოდ 2-3 საქმეზე მოხერხდა გამოძიების დაწყება, მაგრამ პროცესი ისე გაჭიანურდა, იმდენად შეურაცხმყოფელი იყო ეს ქალისთვის, რომ მან თავად თქვა უარი მის გაგრძელებაზე.

ქალების დისკრედიტაცია, როგორც ელისო გვეუბნება, ძალიან ხშირია მოძალადე კაცების ადვოკატების მხრიდან, ამ ქალების „პირადი ცხოვრების ქექვა“ და მათ საწინააღმდეგოდ გამოყენება მათივე გაჩუმების მიზნით.

„როცა ამაზე ხმამაღლა ვლაპარაკობთ ქალების დამცველები, კოლეგებისგან მუქარას და ლანძღვას ვიღებთ. მაგრამ არ ვაპირებ მათი კრიტიკის შეწყვეტას და ვფიქრობ, ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიაც უფრო ყურადღებით უნდა აკვირდებოდეს სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის საქმეებში ჩართული ადვოკატების საქმიანობას“.

სამი მოკლული ქალი - მხოლოდ აგვისტოს თვეში

ეს ის მონაცემია, რაც საჯაროდ გახდა ცნობილი.

სანამ შსს ან პროკურატურა 2025 წლის ფემიციდის სტატისტიკას მოგვაწვდის (დაზუსტებული რაოდენობის გარკვევას ორივე უწყებაში ვეცადეთ, თუმცა მათ ოფიციალური წერილით მიმართვა მოითხოვეს, პასუხს კი, კანონით დადგენილი წესით, მინიმუმ სამი, მაქსიმუმ 10 დღე სჭირდება), ბოლო გახმაურებული სამი შემთხვევა გავიხსენოთ:

სულ ბოლო მკვლელობა სამიოდე დღის წინ, 25 აგვისტოს, თბილისში, ზემო ფონიჭალის დასახლებაში მოხდა. ქმარმა, ნიკოლოზ ქრისტესიაშვილმა მეუღლე, ალინა კალოიანი მოკლა - გამოძიების ინფორმაციით, „განსაკუთრებული სისასტიკით”, ბლაგვი საგნის და დანის (მრავლობითი დაზიანებები) გამოყენებით. ქალი ადგილზევე გარდაიცვალა.

განზრახ მკვლელობის ფაქტზე დაკავებულმა ბრალდებულმა, რომელსაც 16-დან 20 წლამდე ან უვადო პატიმრობა ემუქრება, სასამართლო პროცესზე დანაშაული აღიარა.

გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის "კ" ქვეპუნქტით მიმდინარეობს, რაც ოჯახის წევრის მიმართ დამამძიმებელ გარემოებაში ჩადენილ განზრახ მკვლელობას გულისხმობს.

ამ ამბამდე კიდევ სამი დღით ადრე, 22 აგვისტოს, ოზურგეთში, სოფელ ჭანიეთში, 60 წლის ზ.რ-მ სანადირო თოფით მოკლა თავისი 55 წლის ცოლი, ნ.გ. ბრალდებული დააკავეს და ამ საქმეზეც გამოძიება სსკ-ის 11 პრიმა 109-ე მუხლით დაიწყო (ოჯახის წევრის მიმართ ჩადენილი განზრახ მკვლელობა დამამძიმებელ გარემოებებში).

14 აგვისტოს კი ბოლნისის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნახიდურში მოხდა მკვლელობა - ქმარმა, 1946 წელს დაბადებული ა . ვ - მ ცოლი, 1950 წელს დაბადებულ ე. თ . ცივი იარაღით მოკლა.კაცი დააკავეს. დანაშაული 16-დან 20 წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს.

ფემიციდი ეს არის ქალების და გოგოების განზრახ მკვლელობა იმის გამო, რომ ისინი ქალები არიან. ფემიციდის შემთხვევების უმეტესობა პარტნიორების ან ყოფილი პარტნიორების მიერაა ჩადენილი და ხანგრძლივად მიმდინარე ოჯახში ძალადობას, მუქარას ან დაშინებას, ასევე სექსუალურ ძალადობას მოჰყვება.

წლების მიხედვით, საქართველოში, ფემიციდის სტატისტიკის დინამიკა აჩვენებს, რომ 2014 წლიდან 2024 წლამდე, ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო 2019 წელს - ფემიციდის 15 შემთხვევა, 2014 წელს – 33. სხვა წლებში ეს რიცხვი ხან მცირედ იკლებდა, ხან იმატებდა. მაგალითად 2020-ში იყო ფემიციდის 20 შემთხვევა, 2021-ში -18, 2022-ში კი 22.

როგორი იყო ქალთა მიმართ ძალადობის პოლიტიკა 2019 წელს, როცა ყველაზე ნაკლები ქალი მოკლეს? ეს ის პერიოდია, როცა შსს-ში ადამიანის უფლებათა დეპარტამენტი შეიქმნა. ამ დეპარტამენტის ყოფილ ხელმძღვანელს, დღეს კი “კანონის უზენაესობის ცენტრის” დირექტორს ლონდა თოლორაიას ვკითხეთ, ხედავს თუ არა დღეს ამ პოლიტიკის ცვლილებას ფემიციდის და ზოგადად ქალთა მიმართ ძალადობის მხრივ და რა იყო მაშინ ქალთა მკვლელობების შემცირების მიზეზი.

ლონდა თოლორაია იხსენებს, რომ 2019 წელს, წინა წლებთან შედარებით, შემაკავებელი ორდერების რაოდენობამ მოიმატა. გაიზარდა შეტყობინებების რაოდენობაც, გაძლიერებული იყო მოძალადეების კონტროლის მექანიზმები, სამაგიეროდ კი იკლო ფემიციდმა.

“ცხადია, ფემიციდი მაინც ხდებოდა, მაგრამ სულ ვაკვირდებოდით, ქალის მკვლელობის დროს, ამ ამბის წინა ისტორია თუ იყო პოლიციისათვის ცნობილი. შეეძლო თუ არა სახელმწიფოს ქალის გადარჩენა? და ჩვენ, თითქმის არ გვქონდა ისეთი ფემიციდი, რომელსაც წინ უძღოდა შეტყობინება ან წინ უძღოდა შემაკავებელი ორდერი. ეს მაშინ მართლა დიდი მიღწევა იყო”.

ამის მიზეზი კი, როგორც ლონდა თოლორაია იხსენებს იყო, ერთი მხრივ ხშირი საჯარო კამპანიები ძალადობის წინააღმდეგ, მათ შორის, მაღალი თანამდებობის პირების ჩართვით და მეორე მხრივ, შიდა მუშაობა - პოლიციელებს გამუდმებით უმეორებდნენ, რომ ქალთა მიმართ ძალადობა იყო პრიორიტეტული საკითხი - ტრენინგებით, მინისტრისგან პირადი მესიჯებით და ა.შ. მაშინ ჩაიწერა შიდა ბრძანებაშიც, რომ თუ პოლიციელი იძალადებდა ქალზე, ის უბრალოდ ტოვებდა სისტემას. დღეს, არათუ ეს დეპარტამენტი არ ჩანს არსად, არანაირი კოორდინაცია აღარ არსებობს არასამთავრობო სექტორთან და არც რაიმე კამპანიებს ვხვდებით”.

ლონდა თოლორაია გვეუბნება, რომ როცა არც სისტემის შიგნით და არც მის გარეთ ძალადობის პრევენციაზე არ მუშაობ, როცა რიგითი პოლიციელებიც ხედავენ, რომ ეს აღარ არის პრიორიტეტი, ვიღებთ სწორედ ისეთ სურათს, როგორიც დღეს არის ქვეყანაში.

თუ ხართ ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ან ფლობთ ინფორმაციას ოჯახში ძალადობის შესახებ, დარეკეთ ნომერზე 112 ან 116 006.

რა არის გამოსავალი?

„ხმაური და ამაზე ლაპარაკი, რადგან სიჩუმე ძალადობას უფრო ახალისებს“, - ფიქრობს ადვოკატი ელისო რუხაძე, - და კიდევ, მე მგონია, რომ საზოგადოება როგორმე უნდა შეთანხმდეს იმაზე, რომ მოძალადეს უნდა რცხვენოდეს ძალადობის, სანამ თავად ქალები - დედები, ცოლები, პარტნიორები არ დაუჭერენ მხარს სხვა ქალებს, არაფერი გვეშველება“.

ელისო რუხაძე გვიყვება, რომ ძალადობის საქმეებზე მოწმეებად გაყოლაზე ძალიან ხშირად ამბობენ უარს ქალები. თუ ისე მოხდა, რომ დათანხმდნენ, ძალიან მალე, ქმრის, პარტნიორის, მამის, ძმის ზეწოლით გადაწყვეტილებას ცვლიან.

ეს უარი კი ძალადობის საქმეებზე მინიმუმამდე ამცირებს მტკიცებულების რაოდენობას და ერთადერთ მტკიცებულებად ძალადობა გამოვლილი ქალის გამოკითხვა რჩება. გამოცდილება იმასაც აჩვენებს, რომ საზოგადოება ამ ქალის გაჩუმებასაც ახერხებს.

„ვერაფრით, ამ ქვეყანაში ქალთა მიმართ ძალადობა ვერ გადავაფასეთ. ქალებიც კი იმას ფიქრობენ, რომ ენა არ უნდა ვატლიკინოთ, რომ კაცის აზრია გადამწყვეტი, რომ კაცის მოსამსახურეები ვართ. სანამ ასე ვიფიქრებთ, ძალადობას ვერ დავძლევთ“, - გვეუბნება ელისო რუხაძე.

და არც ფემიციდი გაქრება, რომელიც ძალადობის კულმინაციაა.