ერთ წელზე მეტი ხნის ბრძოლის შემდეგ, რუსეთის არმიის ქვედანაყოფებმა მოახერხეს შესვლა პოკროვსკში, რომელიც უკრაინის თავდაცვის ერთ-ერთი მთავარი სიმაგრეა დასავლეთ დონეცკის რეგიონში.
რუსის ჯარმა მნიშვნელოვნად წაიწია ქალაქის სამხრეთ-დასავლეთში, რკინიგზასთან ახლოს გამაგრდა და, პრორუსული წყაროების ცნობით, მის მიღმაც მიიწევს წინ.
24 ოქტომბრის მონაცემებით, იქ სულ მცირე, 250 რუსი ჯარისკაცი იმყოფებოდა. ისინი უკრაინელ ჯარისკაცებს მცირე ცეცხლსასროლი იარაღიდან ესროდნენ და მათ შორის, დრონების ოპერატორებს, პირდაპირ მათ პოზიციებს უხსნიდნენ ცეცხლს, იუწყება „უკრაინსკა პრავდა“ ორ უკრაინელ ოფიცერზე დაყრდნობით, რომლებიც ამ ტერიტორიაზე საბრძოლო დავალებით იყვნენ.
გამოცემა აღნიშნავს, რომ უკრაინელი სამხედროების მომარაგების გზებს მთლიანად რუსული დრონები აკონტროლებს, რის გამოც უკრაინელი სამხედროები იძულებული არიან ფეხით იარონ 10-15 კილომეტრი თავიანთ პოზიციებამდე. „უკრაინსკა პრავდა“ ქალაქში არსებულ ვითარებას „კრიტიკულზე უარესს“ უწოდებს.
ეს ინფორმაცია დაადასტურა ცნობილმა უკრაინელმა მოხალისემ სერგეი სტერნენკომ. „სამწუხაროდ, მართალია, რომ პოკროვსკში სიტუაცია უარესდება. მომარაგება როგორც ასეთი, არ არსებობს. ცალკეული პოზიციები მტრის პირობით ზურგს უკან მდებარეობს. რატომ მტრის ზურგს უკან? იმიტომ, რომ ერთიანი ფრონტის ხაზი არ არსებობს“, - წერს ის.
ჩვენ ვესაუბრეთ წამყვან სამხედრო ექსპერტებს და ვეცადეთ გაგვერკვია, რამ გამოიწვია ეს განვითარება და როგორ შეცვლის პოკროვსკის დაცემა, რომელსაც ექსპერტები „დროის საკითხს“ უწოდებენ, ფრონტზე არსებულ ვითარებას.
პოკროვსკის ბრძოლის ქრონოლოგია
პოკროვსკის ბრძოლის დაწყების ზუსტი თარიღის დადგენა რთულია: რუსეთმა ქალაქისკენ სწრაფი სვლა 2024 წლის თებერვალში ავდეევკის აღების შემდეგ დაიწყო. აპრილსა და მაისში, სულ რაღაც რამდენიმე კვირაში, რუსეთის არმიამ მოახერხა ოჩერიტონის აღება, რომელიც შეიძლებოდა ავდეევკის შემდეგ მათი შემდეგი დაბრკოლება გამხდარიყო.
მთელი ზაფხულის განმავლობაში, რუსეთის არმია მეტ წარმატებას აღწევდა და პოკროვსკისკენ აღმოსავლეთიდან, სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან და სამხრეთიდან მიიწევდა წინ. აგვისტოში მან, სულ რაღაც რამდენიმე კვირაში, აიღო საკმაოდ დიდი დასახლება ნოვოგროდოვკა, რომელიც სამხრეთ დონეცკის რეგიონში მდებარე ვუჰლედარზე დიდი იყო. ვუჰლედარმა რამდენიმე წელი გაძლო, თუმცა ისიც ნოვოგროდოვკას აღებიდან თვე-ნახევრის შემდეგ დაეცა.
მთელი შემოდგომის განმავლობაში, რუსული ძალები პოკროვსკის სამხრეთით მიღწეულ წარმატებას ავითარებდნენ და ფლანგებიდან შემოვლას ცდილობდნენ.
დეკემბრის ბოლოსთვის რუსული ძალები უკვე აკონტროლებდნენ დასახლებულ პუნქტ შევჩენკოს, რომელიც პოკროვსკიდან სამხრეთით ექვსი კილომეტრით იყო დაშორებული. ომის შესწავლის ამერიკული ინსტიტუტის (ISW) ანალიტიკოსებმა სიტუაცია უკრაინის შეიარაღებული ძალებისთვის კრიტიკულად უკვე შეაფასეს.
უკრაინელი ანალიტიკოსი და ჯგუფ Frontelligence Insight-ის ხელმძღვანელი, რომელიც სოციალურ ქსელ X-ზე Tatarigami_UA-ის სახელით წერს, იხსენებს, რომ პოკროვსკის აღების საფრთხე 2024 წლის ბოლოსაც არსებობდა: ქალაქში მცირე რუსული ქვეითი ჯგუფების „შეღწევის“ შემთხვევები მაშინაც დაფიქსირდა და ანალიტიკოსების გუნდი მიიჩნევდა, რომ უკრაინას შეეძლო ამ მნიშვნელოვანი ქალაქის უკვე 2024 წლის ბოლოს დაკარგვა.
თუმცა ეს არ მოხდა და უკრაინულმა ძალებმა მოახერხეს სიტუაციის გარკვეულწილად სტაბილიზება და პოკროვსკის მახლობლად ფრონტის რამდენიმე მონაკვეთზე რუსული ძალების უკუგდებაც კი. რუსეთის შეიარაღებული ძალების წინსვლა ქალაქისკენ სამხრეთიდან და სამხრეთ-დასავლეთიდან თითქმის 2025 წლის ზაფხულის შუა რიცხვებამდე შეჩერდა.
თუმცა რუსეთის ძალებმა განაგრძეს ქალაქის აღების მცდელობები და იმავე ექვსი თვის განმავლობაში შეძლეს წინსვლა სხვა მონაკვეთში, პოკროვსკის ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან.
ივლისში მათ საბოლოოდ მოახერხეს სოფელ ლეონტოვიჩის (2024 წლამდე პერშე ტრავნია) გარეუბანში გარღვევა, რომელიც პოკროვსკის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარეობს. იმავე ივლისში, პოკროვსკში კვლავ შენიშნეს რუსული „ინფილტრაციის ჯგუფები“, თუმცა მოგვიანებით ისინი განდევნეს.
სექტემბერში პოკროვსკის სამხრეთ გარეუბანში „ნაცრისფერი ზონა“ გაფართოებას იწყებს და რუსული ნაწილები ქალაქის დასავლეთით მიიწევდნენ წინ.
ოქტომბერში ეს გაფართოება გაგრძელდა, თუმცა თვის 20 რიცხვამდე არანაირი გარღვევა არ აღნუსხულა. DeepState-ის უკრაინული ანალიტიკური პორტალის ცნობით, „ნაცრისფერი ზონა“ სწრაფად 10 დღეში 25 კვადრატული კილომეტრით გაიზარდა: რუსმა სამხედროებმა მოახერხეს ქალაქის სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილებში წინსვლა და ცენტრში გამავალ რკინიგზის ხაზამდე მიღწევა.
პრორუსული OSINT-პროექტის „Creamy Caprice-ის“ თანახმად, რუსულმა ჯარებმა ერთდროულად რამდენიმე უბანში რკინიგზის ხაზების გადაკვეთაც მოახერხეს და იქ გამაგრდნენ ქალაქის ჩრდილო-დასავლეთ გარეუბანში მდებარე სამრეწველო ზონის, ასევე ქალაქის ცენტრში მდებარე რკინიგზის სადგურის მახლობლად.
DeepState-ისა და „Creamy Caprice-ის“ მონაცემებს შორის შეუსაბამობას იწვევს გაანგარიშების სხვადასხვა მეთოდი:
პირველ რიგში, დღეს გაცილებით რთულია წინსვლის ტემპის გამოთვლა და იმის დადგენა, თუ ვინ აკონტროლებს კონკრეტულ ტერიტორიას, რადგან ომის რეალობაში სტაბილური თავდაცვითი ხაზი, უბრალოდ, არ არსებობს. ამასობაში, წლის დასაწყისიდან რუსეთის შეიარაღებული ძალები ძირითადად ინფილტრაციის ტაქტიკის გამოყენებით მიიწევენ წინ, რის შედეგადაც ფრონტის ხაზი უწყვეტ „ნაცრისფერ ზონად“ იქცა, სადაც დანაკარგების უდიდესი ნაწილი დრონების გამოყენებას უკავშირდება და არა ქვეითთა შორის შეტაკებებს.
ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც DeepState-ი საკმაოდ კონსერვატიულად უდგება საკითხს და თავის რუკაზე ფრონტის დიდ მონაკვეთებს „ნაცრისფერ ზონაში“ ტოვებს.
მეორეც, უკრაინულ პროექტზე გავლენას ახდენს პოლიტიკური მოსაზრებები და ის, რომ არ სურთ უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს საქმე გაუფუჭონ მათი პოზიციების გამჟღავნებით.
„Creamy Caprice-ი“, თავის მხრივ, ძალიან მკაცრად არ უდგება გამოთვლებს: პროექტი მართლაც ზუსტად განსაზღვრავს ფრონტის ხაზზე პერსონალს, მაგრამ ასევე, პრაქტიკულად ნებისმიერ არეალს, სადაც ცოცხალი ან გარდაცვლილი რუსი ჯარისკაცები არიან შენიშნული, მიიჩნევს რუსეთის კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიად.
თოვლის ზვავი. უკრაინის შეიარაღებული ძალების პრობლემების მიზეზები პოკროვსკში
რუკის დათვალიერებისას შეიძლება შეიქმნას შთაბეჭდილება, რომ უკრაინის შეიარაღებული ძალების პრობლემები პოკროვსკში უცბად და მოულოდნელად დაიწყო. თუმცა ჩვენ მიერ გამოკითხული ექსპერტები არ ეთანხმებიან ამ შეფასებას და ფიქრობენ, რომ ქალაქის დაცვა თანდათან უარესდებოდა.
„პოკროვსკში ახლანდელი ვითარება არც ახალია და არც მოულოდნელი. ეს ბუნებრივი პროცესია, რომელიც დაიწყო უკრაინის თავდაცვის მოშლით 2024 წლის ზაფხულში და შემოდგომის დასაწყისში პოკროვსკსა და ავდიევკას შორის ტერიტორიაზე“, - აღნიშნავს ტატარიგამი.
ფინური ანალიტიკური პროექტის Black Bird Group-ის წარმომადგენელი ემილ კასტელმი ეთანხმება ამ შეფასებას. ის აღნიშნავს, რომ უკვე 2025 წელს რუსეთის ჯარმა დაიწყო ქალაქის ალყაში მოქცევის პირობების შექმნა, მის ჩრდილოეთით და სამხრეთით წინსვლა. ანალიტიკოსის აზრით, ყოველი თვის განმავლობაში უკრაინის შეიარაღებული ძალების ლოგისტიკური შესაძლებლობები სულ უფრო შეზღუდული ხდებოდა და ახლა, ამ მხრივ ვითარება სრულიად სახიფათოა:
„ამჟამად რუსებმა გააძლიერეს თავიანთი პოზიციები ქალაქის აღმოსავლეთ და სამხრეთ ნაწილებში და ცდილობენ ცენტრალური ნაწილისკენ წინსვლას. თუმცა ამჟამინდელი ბრძოლის ველის ბუნებიდან გამომდინარე, პრაქტიკულად, შეუძლებელია ზუსტად შეფასდეს, თუ რომელი უბნები ეკუთვნის კონკრეტულად რუსებს, რომელი უკრაინელებს და რომელი ე.წ. „ნაცრისფერ ზონას“. ფრონტის მკაფიო ხაზები არ არსებობს და შესაძლოა, ამ ადგილებში ჯარები ერთმანეთს შეერიონ. თუმცა, მომდევნო კვირებში რუსები, სავარაუდოდ, შეეცდებიან ქალაქში უფრო ღრმად შეღწევას“.
Conflict Intelligence Team-ის ანალიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ პოკროვსკში არსებული პრობლემების მთავარი მიზეზი უკრაინის შეიარაღებულ ძალებში პერსონალის ნაკლებობაა: მათ უბრალოდ არ აქვთ ძალა, რომ ხელი შეუშალონ ქალაქში რუსეთის არმიის შესვლას და ქალაქის დაცვა მხოლოდ აქა-იქ ხდება, რასაც უკრაინის შეიარაღებული ძალების სარდლობა აღიარებს კიდეც.
ასევე უნდა ითქვას, რომ ქვეითი ჯარის ნაკლებობის პირობებში ურბანულ რაიონებში თავდაცვა, დრონების სიმრავლის მიუხედავად, უფრო რთულია, ვიდრე ფრონტის შედარებით გაშლილ ადგილებში.
ქალაქს აქვს დრონებისგან დაცული ბევრი თავშესაფარი, რაც მტრის ქვეითი ჯარის აღმოჩენას გაცილებით ართულებს. მაშინაც კი, თუ მათ დროულად შენიშნავენ, წინსვლის ჯგუფებს შეუძლიათ თავშესაფარი იპოვონ სარდაფში ან სხვა გამაგრებულ ნაგებობაში და ყველა დრონს არ აქვს ქობინი, რომელსაც შეუძლია კედლებში შეღწევა ან სარდაფების განადგურება.
მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქებში შენობები თავისთავად თითქმის მზა სიმაგრეები და საცეცხლე პოზიციებია, მათი დაცვა პერსონალის დეფიციტის გამო რთულდება, და შენობები უკვე მოიერიშე ძალებისთვის ხდება ხელსაყრელი.
პირველ რიგში, როგორც CIT-ის გუნდმა ერთი წლის წინ თავის ანგარიშში აღნიშნა, ქალაქი თავდაცვისთვის უნდა მოემზადოს. უნდა შეირჩეს საცეცხლე პოზიციებისთვის ძირითადი შენობები, უნდა მოინიშნოს საცეცხლე სექტორები, სანგრები, ბარიკადები, მავთულხლართებით შემოიღობოს და დაინაღმოს ქუჩები. ამისთვის საჭიროა ცოცხალი ძალა.
მეორე: მაშინაც კი, თუ პოზიციები გამაგრებულია, მათში უნდა იყოს განაწილებული გაწვრთნილი ცოცხალი ძალა, რადგან ქვეითი ჯარის გარეშე გამაგრებები უაზროა: მათ უბრალოდ გვერდს აუვლიან.
სამხედრო სტანდარტებით, ქალაქის დაცვას მეტი ცოცხალი ძალა სჭირდება, რაც უკრაინულ არმიას უბრალოდ არ ჰყავს: ქალაქის გარეთ, ოცეულს (20-30 კაცი) შეუძლია დაიკავოს 400-ზე 300 მეტრის ფართობი, ხოლო ურბანულ რაიონებში - ერთი ან ორი შენობა (შედარებისთვის, ტიპური საბჭოთა ცხრასართულიანი შენობის სიგრძე 75 მეტრია).
ცხადია, როდესაც პოკროვსკისთვის ბრძოლა მინდვრებიდან და ტყიანი ტერიტორიებიდან ქალაქში გადავიდა, ქალაქის დამცველი ძალების რაოდენობა არ გაზრდილა და უკრაინის შეიარაღებული ძალები იძულებულნი გახდნენ თავი დაეცვათ იმავე (ისედაც არასაკმარისი) ძალებით, როგორც ადრე.
გარდაუვალია პოკროვსკის დაკარგვა? როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები შემდეგ?
ემილ კასტელმი აღნიშნავს, რომ უკრაინის სარდლობა ხშირად გასცემდა დასახლებებისა და ფრონტის ხაზის ტერიტორიების დაცვის ბრძანებებს მაშინაც კი, როდესაც ეს აღარ იყო მოგებიანი უკრაინის შეიარაღებული ძალებისთვის (1, 2, 3). ექსპერტი აღნიშნავს, რომ პრაქტიკაში ეს ნიშნავს ჯარები აიძულო, იბრძოლონ მომარაგების დარღვეული გზების და ალყაში მოქცევის მაღალი საფრთხის პირობებში. დაჭრილების ევაკუაციაც რთულია და საბოლოოდ უკან დახევა ვიწრო, დაუცველი „დერეფნების“ გასწვრივ ხდება. ამგვარი მოქმედებით უკრაინა ზედმეტ დანაკარგებს განიცდის.
არ არის ცნობილი, როგორ რეაგირებს უკრაინის სარდლობა ამჯერად, მაგრამ ჯერჯერობით არ არსებობს ინფორმაცია უკრაინის შეიარაღებული ძალების პოკროვსკიდან გასვლის შესახებ.
პოკროვსკის დაცემის შემდეგ, ასევე ალყაში მოქცევის საფრთხე უჩნდება ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარე მირნოგრადს. CIT-ი აღნიშნავს, რომ პოკროვსკის აღება, სავარაუდოდ, მირნოგრადიდან დაგეგმილ გასვლას არ გამოიწვევს, მაგრამ დააჩქარებს მის აღებას, შესაძლოა, უკრაინული ძალების ოპერატიული ალყიდან დაუგეგმავი გასვლით. გუნდი ვერ ხედავს რესურსებს, რომლითაც უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს შეუძლიათ არსებული ტენდენციის შეცვლა, ამიტომ ისინი თვლიან, რომ პოკროვსკის და მირნოგრადის აღება რუსეთის ჯარის მიერ მხოლოდ დროის საკითხია.
ფინელი ანალიტიკოსი ემილ კასტელმიც ეთანხმება იმ აზრს, რომ თუ პოკროვსკი დაეცემა, მირნოგრადის აღება მხოლოდ დროის საკითხი იქნება. ის აღნიშნავს, რომ უკრაინას შეუძლია სცადოს სიტუაციის სტაბილიზაცია კოორდინირებული კონტრშეტევით, მაგრამ ეჭვობს, რომ უკრაინის შეიარაღებული ძალები შეძლებენ ამის განხორციელებას.
„თეორიულად, მირნოგრადის დაცვა შეიძლება გაგრძელდეს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ქალაქის ზოგიერთ ნაწილში, მაშინაც კი, თუ პოკროვსკი დაეცემა, იმისდა მიხედვით, თუ რამდენი მეომარი ჰყავს და რა მარაგი აქვს უკრაინას ქალაქში. მცირე ჯგუფებს, სავარაუდოდ, შეუძლიათ გარკვეული დროით გაძლონ, დაიმალონ სარდაფებსა და გვირაბებში. თუმცა ეს ადამიანები საბოლოოდ ალყაში აღმოჩნდებიან და მხოლოდ ორი გამოსავალი ექნებათ: სიკვდილი ან დანებება. ალყაში ყოფნისას თავდაცვის გაგრძელების თეორიული შესაძლებლობა, კონტრშეტევის იმედით, არანაირ სარგებელს არ მოუტანს იმ პრობლემებს, რომლებიც იქ მებრძოლი დანაყოფებისთვის შეიქმნა“, - ამბობს ის.
კასტელმი აღნიშნავს, რომ თუ პოკროვსკი და მირნოგრადი დაეცემა, სიტუაცია შეიძლება რამდენიმე მიმართულებით განვითარდეს. თუ უკრაინის შეიარაღებული ძალები სწრაფად უკან დაიხევენ და დანაკარგების მინიმუმამდე დაყვანას შეეცდებიან, ისინი, სავარაუდოდ, შედარებით მოწესრიგებული თავდაცვის გაგრძელებას შეძლებენ: პოკროვსკ-მირნოგრადის ხიდიდან უკან დახევა ფრონტის ხაზს 40 კილომეტრზე მეტით შეამცირებს, რაც დამცველებისთვის ხელსაყრელი იქნება, განმარტავს ის.
თუ უკრაინის სარდლობა პოკროვსკის „ბოლომდე“ შენარჩუნებას გადაწყვეტს, უკრაინის შეიარაღებული ძალები შესაძლოა, იძულებული აღმოჩნდნენ, განაგრძონ პოკროვსკის მიღმა ტერიტორიების დაცვა სულ უფრო და უფრო დაღლილი დანაყოფებით, რომლებმაც წინა ბრძოლებში უმიზნო დანაკარგები განიცადეს.
„ამ შემთხვევაში, რუსეთის ჯარებს შეუძლიათ დროებით დააჩქარონ წინსვლა. თუმცა, ამ შემთხვევაშიც კი, არ მჯერა, რომ უკრაინის თავდაცვის სწრაფი ან მასშტაბური გარღვევა მოხდება და მნიშვნელოვნად შეიცვლება სიტუაცია ამ ტერიტორიაზე“, - დაასკვნის ის.
CIT-ც ვერ ხედავს პოკროვსკის და, შესაბამისად, მირნოგრადის დაცემის შემთხვევაში ოპერატიულ სივრცეზე გასვლის საფრთხეს. თუმცა აღნიშნავს, რომ გადაჯგუფების შემდეგ, რუსეთის შეიარაღებული ძალები პოკროვსკში მთავარ ლოგისტიკურ ცენტრს დაეპატრონებიან, რომელსაც მათ შეუძლიათ დაეყრდნონ შემდგომი წინსვლისას.
„პოკროვსკის ასეთი დიდი ხნის განმავლობაში შენარჩუნება უკვე მიღწევაა და, ავდეევკისგან განსხვავებით, უკრაინის ჯარებს პოკროვსკის მიღმა თავდაცვის მოსამზადებლად მეტი დრო ჰქონდათ. ამიტომ არ მოველი, რომ რუსეთის არმია ქალაქის აღების შემდეგ ყოველდღიურად სიღრმეში სწრაფად წინ წაიწევს რამდენიმე კილომეტრით“, - ფიქრობს Tatarigami.
