“საქართველო და უკრაინა პუტინისთვის სრულიად სხვადასხვა წონის საკითხებია” - ანტონ შეხოვცოვი უკრაინის ომის "ქართულ სცენარზე"

ასე ეხმაურება ის JPMorgan Chase-ის მხარდაჭერით ახლად შექმნილი „გეოპოლიტიკის ცენტრის” ანგარიშს. დოკუმენტში აღწერილია რუსეთისა და უკრაინის ომის ოთხი შესაძლო დასასრული. ამ ოთხიდან კი ყველაზე სავარაუდოდ (50 პროცენტი) მიიჩნევა ე.წ. „ქართული სცენარი“, რაც ითვალისწინებს დასავლეთის მხარდაჭერის შემცირების ფონზე ომისგან დაუძლურებული უკრაინის ნელ-ნელა რუსეთის გავლენის სფეროში დაბრუნებას. ავტორები ასევე პროგნოზირებენ, რომ ომის დამასრულებელ მოლაპარაკებებს 2025 წლის ბოლომდე ვიხილავთ.

ვაჟა თავბერიძესთან ინტერვიუში შეხოვცოვი სკეპტიკურად აფასებს ანგარიშის ძირითადი დასკვნების ლოგიკას და ეჭვქვეშ აყენებს მისი გამოქვეყნების დროულობასა და მიზანს. ის ასევე განმარტავს, თუ რატომ არ არის არც „ქართული“ და არც „ბელარუსული“ სცენარი რეალური უკრაინისთვის.

შეხოვცოვის აზრით, ეს ომი ბევრად უფრო ღრმაა, ვიდრე უბრალოდ ტერიტორიებისა და ალიანსების საკითხი — ეს ომი ეხება უკრაინის, როგორც ერისა და სახელმწიფოს გადარჩენას, და იმასაც, თუ რამდენადა მზად დასავლეთი ამ ყველაფერს მიუდგეს, როგორც საკუთარ, ამოსავალ გეოპოლიტიკურ ინტერესს.

რადიო თავისუფლება: სანამ უშუალოდ იმ სცენარებზე გადავიდოდეთ, რაც ანგარიშშია წარმოდგენილი, ერთი საინტერესო პასაჟი, ან თუნდაც დასკვნა, მომხვდა თვალში. ანგარიშში წერია, რომ „უკრაინის ომი დასასრულს უახლოვდება. მოლაპარაკებები კი წლის ბოლომდე დასრულდება.“ თქვენც ასე ფიქრობთ? მართლა ასე ახლოსაა დასასრული?

ანტონ შეხოვცოვი: არა, არანაირად. საერთოდ არ მგონია, რომ ეს ომი მალე დასრულდება. და ეს, სხვათა შორის, ჩემი ერთ-ერთი მთავარი კრიტიკაა ამ ანგარიშის მიმართ. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ ვერ გამოვრიცხავთ არაერთ, ჩვენთვის უცნობი ფაქტორის არსებობას, რამაც შეიძლება გავლენა იქონია მათ მსჯელობაზე და საბოლოო დასკვნებზე. მაგალითად, ჩვენ არ ვიცით, ზუსტად როდის დაიწერა ეს დოკუმენტი — მანამ, სანამ ამერიკელებმა რუსებთან დაიწყეს საუბარი? მანამ, სანამ იმავე ამერიკელებმა და უკრაინელებმა ცალ-ცალკე სცადეს რუსეთთან მოლაპარაკება? ყველა ეს მცდელობა, ჩემი აზრით, ჩავარდა. მაგრამ ალბათ ავტორებს, ან JPMorgan Chase-ის ექსპერტებს, ჰქონდათ განცდა, რომ, აი, როგორც იქნა, მოლაპარაკებები დაიწყო, ახლა კი ალბათ ეს ყველაფერი მალე დასრულდება.

რადიო თავისუფლება: და თუ ანგარიში, მისი მიგნებები ეფუძნება მოლაპარაკებებს, რომლებიც, ხედავ, რომ ჩავარდა — განა ლოგიკური არ იქნებოდა, დასკვნებისთვის გადაეხედათ? ან გამოქვეყნება გადაედოთ?

ანტონ შეხოვცოვი: ალბათ ისინი არ ფიქრობენ ისე, როგორც ჩვენ ორი. ანუ მათ არ აქვთ განცდა, რომ ყველაფერი ჩაიშალა, მოლაპარაკებები ჩავარდა. არის კიდევ ერთი უცნობი ამ განტოლებაში — არ ვიცით, რა ურთიერთობა აქვთ ანგარიშის ავტორებს დონალდ ტრამპთან და მის ადმინისტრაციასთან, უფრო სწორად - რამდენად მჭიდრო წვდომა აქვთ. ალბათ გახსოვთ, ტრამპი ამაყად აცხადებდა, ომს 24 საათში დავამთავრებო. რა თქმა უნდა, ეს გაზვიადებაა, გასაგებია, მაგრამ მაინც, უცნობ ელემენტად რჩება JPMorgan Chase-სა და ტრამპის გუნდის ურთიერთობის ხასიათი, რამდენად იცის პირველმა მეორის მიზნების შესახებ... ანგარიშის ძირითადი გზავნილი, ფაქტობრივად, არის ის, რომ უკრაინას, ტრამპისეული ტერმინი რომ გამოვიყენოთ, აღარაფერი დარჩა ხელში, კოზირები აღარ აქვს. რომ თითქოს ზელენსკის ყველა რესურსი ეწურება: ფული, დრო, ხალხი... ამავდროულად, ისინი წერენ, რომ არც პუტინის მდგომარეობაა მთლად სახარბიელო, და რომ გაურკვეველია, შეძლებს თუ არა ევროპა შეავსოს სამხედრო დახმარების ის დეფიციტი, რაც შეიძლება ამერიკის შესაძლო „თამაშიდან გასვლამ“ გამოიწვიოს. და აი, ასეთი დაშვებების ფონზე მიდიან დასკვნამდე — რომ თუ ეს ყველაფერი ასეა, მაშინ მოლაპარაკებები გარდაუვალია. მაგრამ მე არ ვფიქრობ, რომ ასე მარტივადაა საქმე.

ერთი მხრივ, თუნდაც ამერიკა მართლაც ჩაეხსნას ამ ყველაფერს, სრული სისულელეა იმის მტკიცება, რომ უკრაინა დაუყოვნებლივ დაეცემა. ეს არ მოხდება უახლოეს პერიოდში, მინიმუმ ამ წელს. შეიძლება მოხდეს მომავალში, და ამის შესახებ მეც დამიწერია, მაგრამ ამ წელს? — არა. ერთი მიზეზი, რატომაც ეს არ მოხდება, არის ის, რომ ევროპამ უკვე გააცნობიერა, რომ უკრაინის დახმარება მისთვის ეგზისტენციალური მნიშვნელობის საკითხია. ევროპული სპეცსამსახურებისა და დაზვერვის ანგარიშების მიხედვით - და ამ ანგარიშების რაოდენობა სულ უფრო და უფრო იზრდება, სულ უფრო მეტი ქვეყანა მიდის ერთ და იმავე დასკვნამდე - რუსეთს შეეძლება სრულად გადაიარაღდეს 5 წლის განმავლობაში, ზოგის მიხედვით კი სამშიც. შემდეგ კი მზერას ევროპას მიაპყრობს. მაგრამ ეს პერიოდი, ეს სამი თუ ხუთი წელი - ათვლა იწყება მხოლოდ იმ დღიდან, როდესაც უკრაინა დაეცემა. რაც უფრო დიდხანს უძლებს უკრაინა, მით მეტი დრო აქვს ევროპას მოსამზადებლად. ასე რომ, თუკი ამერიკა გავა, ევროპა ალბათ დაიწყებს, ყველაზე მარტივი გამოსავალი რომ ვახსენოთ, ამერიკული იარაღის ყიდვას. ასე რომ, არა, ფინალი არც ახლოსაა და გვირაბის ბოლოშიც კი არ მოჩანს.

რადიო თავისუფლება: რაც შეეხება თვით სცენარებს — ყველაზე დიდი ალბათობა, 50%, მიენიჭა „ქართულ სცენარს“, რომლის თანახმადაც, ციტატას მოვიყვან: „დასავლური სამხედრო დახმარებისა და ჯარების გარეშე, უკრაინაში გაჩნდება არასტაბილურობა, ეკონომიკური ზრდა შეფერხდება, საერთაშორისო მხარდაჭერა შესუსტდება, დასავლეთთან ინტეგრაცია გაიყინება და ქვეყანა ნელ-ნელა დაბრუნდება რუსეთის გავლენის სფეროში.“ თქვენ არ ეთანხმებით ამ შეფასებას და ამბობთ, რომ საკითხი სრულიად სხვაგვარად დგას. მაგრამ მაინც, იმ ფონზე, რაც ბოლო წლებში საქართველოში ხდება, იქნებოდა კი დღევანდელ საქართველოზე მოდელირებული უკრაინა მიუღებელი ვარიანტი პუტინისთვის? ეს ნიშნავს, რომ უკრაინა უბრალოდ, ერთი ნაბიჯით დაუახლოვდებოდა თავის გარდაუვალ აღსასრულს?

ანტონ შეხოვცოვი: დიახ, ზუსტად ეს ვთქვი ჩემს ახლახან გამოქვეყნებულ ესეიში — რომ “ქართული სცენარი” პუტინისთვის მხოლოდ გარდამავალი ეტაპი იქნებოდა. საქართველო და უკრაინა პუტინისთვის სრულიად სხვადასხვა მნიშვნელობის, სხვადასხვა წონის საკითხებია. ამ განსხვავებული მიდგომის მიზეზები კი მის პიროვნებაში, ბიოგრაფიაში, პირად გამოცდილებასა და ვინძლო, ბავშვობასა და აღზრდაშიც კი უნდა ვეძებოთ. "პუტინისთვის, პიროვნულ დონეზე, საქართველოს, ქართველის, როგორც ერის არსებობა, პრობლემას არ წარმოადგენს. 2008 წლის ომი — და ის პოლიტიკური ომი, რაც 2008-ს წინ უძღოდა და შემდეგაც გაგრძელდა — მიზნად ისახავდა საქართველოს დამოუკიდებლობის შეზღუდვას, გეოპოლიტიკურ ხეიბრად ქცევას.

რადიო თავისუფლება: და ეს: „არ მაქვს პრობლემა ქართველ ერთან, სანამ იმას აკეთებს, რასაც ვეუბნები“ — ეს ხომ დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტის აბსოლუტური უარყოფაა?

ანტონ შეხოვცოვი: კი, მაგრამ უკრაინასთან დაკავშირებით ის ამაზეც არ წავა, მეტი სურს. ეს „დაე, იყოს კიევი და უკრაინა დამოუკიდებელი, ოღონდ დაგვიჯერონ“ — ეგ სტადია უკვე დიდი ხანია, წარსულს ჩაბარდა. ეს ეტაპი იყო იანუკოვიჩი, 2014 წელი, ყირიმის ანექსია, დონბასი და ა.შ. მაგრამ 2022 წელს და მას შემდეგ უკვე რადიკალურად სხვა მიდგომას ვხედავთ. ახლა, როცა ის უკრაინის მიწას იკავებს, იქ პრორუსულ უკრაინას არ აშენებს. აშენებს რუსეთს. ამ ტერიტორიების რუსეთთან მიერთება, რუსეთად "ქცევა" კი სრულიად ახალი ეტაპია, ძირეულად განსხვავდება სტალინური მიდგომისგანაც კი. პუტინი უკრაინულ იდენტობას შლის ამ ტერიტორიებიდან — იმიტომ, რომ მისთვის ეს ადგილები უკრაინა აღარ არის. ეს უკვე რუსეთია. აი, ესაა მისი მისია - უკრაინული სახელმწიფოს სრული განადგურება.

რადიო თავისუფლება: და ეს სცენარი გაცილებით უარესია JPMorgan-ის ყველაზე ცუდ სცენარზე, რომელიც ანგარიშში „ბელარუსულ ვარიანტად“ მონათლეს — რადგან ბელარუსი, ყოველ შემთხვევაში ფორმალურად, ჯერ კიდევ ბელარუსად რჩება და არა რუსეთად.

ანტონ შეხოვცოვი: ცხადია. ნახეთ, რას აკეთებენ ანექსირებულ ტერიტორიებზე — მათ რუსულ ოლქებად აქცევენ. პუტინის მიზანი არ არის მეგობრული, ან თუნდაც, მორჩილი უკრაინა. პუტინის რეჟიმის პრობლემა თავად უკრაინელი ერის არსებობაა.

რადიო თავისუფლება: სახარბიელო არჩევანი ნამდვილად არაა, მაგრამ მაინც — თუკი არჩევა მოგიწევდათ - ქართულ მოდელს აირჩევდა უკრაინა თუ ბელარუსულს?

ანტონ შეხოვცოვი: მარტივი წარმოსადგენია, რომ ქართულს. იმიტომ, რომ აი, თქვენ ცხოვრობთ საქართველოში, მუშაობთ რადიო თავისუფლებაში. შეგიძლიათ ჩაწეროთ ეს ინტერვიუ, ილაპარაკოთ ჩემთან, შემდეგ გამოაქვეყნოთ კიდეც. ბელარუსში ეს შეუძლებელია. ასე რომ, თუ არჩევანი მხოლოდ ამ ორს შორისაა — და შუბლზე თოფის ლულამიდებულები ვაკეთებთ არჩევანს — უკრაინელები ქართულს აირჩევენ. მაგრამ მინდა კიდევ ერთხელ გავიმეორო: დღეს უკრაინისთვის ეს არჩევანიც აღარ არსებობს — ყველაზე უარესი, ბელარუსული ვარიანტიც კი. პუტინის სრულმასშტაბიანი ომი არ არის გათვლილი მხოლოდ დაპყრობაზე — ეს ომი გათვლილია უკრაინის, როგორც სახელმწიფოს გაქრობაზე. ვფიქრობ, პუტინმა, შესაძლოა, კოვიდის ჩაკეტილობისას გააცნობიერა, რომ აღარ ჰყოფნიდა დრო „ჭკვიანური ოკუპაციისთვის“ — რბილი მეთოდებით, ჰიბრიდული თუ პოლიტიკური ომით, კრემლის დამქაში მთავრობის დაყენებით და ასე შემდეგ. გააცნობიერა, რომ თუ სურს, ეს ყველაფერი საკუთარ სიცოცხლეში მოასწროს, და „ეს“ ნიშნავს დასავლეთზე შურისძიებას, ცივი ომის შედეგების გადახედვას, მაშინ უკრაინა უნდა გაანადგუროს. იმიტომ, რომ უკრაინა მისთვის მხოლოდ იარაღია დასავლეთთან მარადიულ ომში. აქ ნატო მეორეხარისხოვანია. მათთვის ეს ყველაფერი, ეს დიდი ომი ბევრად უფრო ძველია, ვიდრე ნატო. პუტინისთვის, პატრუშევისთვის, ნარიშკინისთვის, მედინსკისთვის — დასავლეთი საუკუნეებია, ომს უცხადებს რუსეთს. უბრალოდ ასე კი არ ფიქრობენ — ამის სწამთ, ეს უკვე სარწმუნოების მსგავსი რამეა, რელიგიაა. დამოუკიდებელ უკრაინას ისინი დასავლეთის ინსტრუმენტად აღიქვამენ. და თუ გვსურს დიდი გეოპოლიტიკური გადახედვა მოვაწყოთ — მაშინ ამ ინსტრუმენტს უნდა დავარტყათ. მათი ეს გეგმა, ეს მისია, გამორიცხავს უკრაინის სუვერენულ სახელმწიფოდ დარჩენას. ასე რომ, არ არის საქმე იმაში, რომ უკრაინას თითქოსდა კოზირები არ აქვს — უკრაინას უბრალოდ არ აქვს სხვა გზა. რადგან დანებება ნიშნავს სიკვდილს. ნიშნავს დამოუკიდებელი უკრაინის აღსასრულს. შეიძლება როგორც ეთნოსმა ან ერმა კი გააგრძელოს არსებობა — მაგრამ უკვე სახელმწიფოს გარეშე. ბევრია ასეთი, თუნდაც მიწის მქონე, მაგრამ სახელმწიფოს არმქონე ერები - თუნდაც, ქურთები გაიხსენეთ. აი, ეს არის კრემლის მიზანი.

რადიო თავისუფლება: თუ უკრაინას არჩევანი აღარ დარჩა, და რუსეთი — ყოველ შემთხვევაში, პუტინის მიერ მართული რუსეთი — არ შეეშვება თავის ამ მისიას, უკრაინა, როგორც სახელმწიფო გააქროს, მაშინ ერთადერთი მოთამაშე, რომელსაც ჯერ კიდევ აქვს არჩევანის თავისუფლება, დასავლეთია, ხომ ასეა? როგორ ფიქრობთ, რატომ მოხდა, რომ სწორედ ქართული სცენარი მიიჩნიეს ანგარიშში ყველაზე რეალისტურად, რა ლოგიკით ხელმძღვანელობდნენ?

ანტონ შეხოვცოვი: ვფიქრობ, JPMorgan Chase-ის გზავნილი არის ის, რომ უკრაინამ უკვე წააგო. ვფიქრობ, აი ეს არის მათი ნარატივი. მაგრამ თუ ეს გზავნილია — ადრესატი ვინაა? ეს უკრაინისთვისა? თუ დასავლეთისთვის? და დღეს უკვე ორი დასავლეთი არსებობს: აშშ, რომელიც სულ უფრო გაურკვეველი წევრია ამ ბლოკის, და ევროპა. ალბათ, ეს გზავნილი ევროპისთვისაა. და როგორც გლობალური ფინანსური ინსტიტუტი, JPMorgan Chase დაინტერესებული უნდა იყოს ევროკავშირის სტაბილურობით. მაგრამ ევროკავშირის სტაბილურობა გამორიცხულია, თუ უკრაინა დაეცემა. და ამის გასააზრებლად უკრაინის ქომაგობა და სიყვარული სულაც არ არის საჭირო — უბრალოდ, უნდა ესმოდეთ, რომ მათი საარსებო ინტერესია უკრაინის გადარჩენა. საჭიროა, უკრაინამ შეძლოს ომის გაგრძელება. ანგარიშში თავადაც ასახელებენ ორ ალტერნატიულ, შედარებით დადებით სცენარს — სამხრეთ კორეის და ისრაელის მოდელებს. ასე რომ, ეს რეალურია. ეს გზავნილია ევროპისთვის: თუ ისინი არ იმოქმედებენ, თუ არ შეავსებენ ამერიკის შესაძლო გასვლით წარმოქმნილ დეფიციტს, და ისევ მოიქცევიან, როგორც 2008 წელს, საქართველოში ომის შემდეგ - მაშინ ევროპას სერიოზული პრობლემები შეექმნება.