რუსულ ჯარში აივ ინფექციის/შიდსის ეპიდემიის მონაცემებს, რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ოფიციალურ მონაცემებზე დაყრდნობით, ავრცელებს კარნეგის საერთაშორისო მშვიდობის ფონდის ანალიტიკური პლატფორმა „კარნეგი პოლიტიკა“ და მიუთითებს, რომ შესაძლოა, დემოგრაფიულმა და ეკონომიკურმა დანაკარგმა, რაც რუსეთს ამ ეპიდემიის აფეთქებით მიადგება, უკრაინაში შეჭრის შედეგად მიყენებულ ზარალსაც კი გადააჭარბოს.

„კარნეგი პოლიტიკა“ წერს, რომ სამხედროებში აივ-შიდსის ინფექციის გავრცელების ერთ-ერთი მიზეზი, შესაძლოა, იყოს საველე ჰოსპიტლებში ერთჯერადი შპრიცების ნაკლებობა და მათი განმეორებითი ხმარება.

სტატიის ავტორი მიუთითებს, რომ ახლა არცერთი ეპიდემიოლოგი არ არის მზად თქვას - ინფექციის აფეთქება მხოლოდ სამხედროებით შემოიფარგლება.

არის თუ არა რუსეთში აივ ინფექციის გაუარესებული ეპიდსიტუაცია საფრთხე საქართველოსთვისაც, რომელთანაც რუსეთს ღია სახმელეთო საზღვარი აქვს, ომის შემდეგ კი მიგრაციის მაჩვენებელი მკვეთრად გაზრდილია?

ჯანდაცვის სამინისტრო ამაზე ოფიციალურად არაფერს ამბობს, განსხვავებით ექიმებისგან.

ეპიდემიის აფეთქება რუსეთში

რუსეთში აივ ინფექციის გავრცელების მხრივ ვითარება რთული იყო უკრაინაში ომის დაწყებამდეც, 2022 წლის 24 თებერვლამდეც, თუმცა ამ ომმა სურათი მკვეთრად გააუარესა. ომის დაწყების შემდეგ რუსეთის ჯანდაცვის სისტემაში პრიორიტეტები მკვეთრად შეიცვალა - უამრავ პოტენციურ პაციენტს არ ჰქონდა დრო რეგულარული სამედიცინო გამოკვლევებისთვის.

ის ორგანიზაციები, რომლებიც ზრუნავდნენ აივ ინფიცირებულ პაციენტებზე, ან დაიხურნენ, ან ქვეყნიდან გავიდნენ. ამავე ორგანიზაციების ინფორმაციით, აივ ინფიცირებულთა შორის მკურნალობის წილი 50%-ზე დაბლა დაეცა - ასეთი რამ მრავალი წლის განმავლობაში პირველად მოხდა რუსეთში.

მაგალითად, ელტონ ჯონის ფონდი, რომელიც მსოფლიოში აივ ინფექციის სერვისების სფეროში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციების უმსხვილესი დამფინანსებელია, არასასურველ ორგანიზაციად გამოცხადდა, რამაც რუსული ორგანიზაციები იძულებული გახადა ფონდთან თანამშრომლობაზე უარი ეთქვათ.

ლგბტ თემის „ექსტრემისტულ მოძრაობად“ გამოცხადებამ კი კიდევ უფრო გაზარდა სტიგმა როგორც ზოგადად, ლგბტქ თემის, ასევე აივ ინფექციით დაავადებულთა მიმართ.

„კარნეგი პოლიტიკას“ მაგალითად მოჰყავს UNAIDS-ის (გაეროს აივ ინფექციისა და შიდსის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთობლივი პროგრამა) მონაცემები, რომლის მიხედვით. 2022 წლის პირველ კვარტალში რუსეთის არმიაში აღმოჩენილი ახალი აივ შემთხვევების რაოდენობა ხუთჯერ გაიზარდა. 2022 წლის ბოლოსთვის - 13-ჯერ. 2023 წლის დასაწყისისთვის კი პიკური ზრდა იყო - 40-ჯერ მეტი მაჩვენებლით. 2023 წლის ბოლოს, სამხედრო მოსამსახურეებში აივ ინფექცია დაახლოებით 20-ჯერ უფრო ხშირად გამოვლინდა, ვიდრე ომამდე.

საერთო ჯამში, რუსეთი 2022 წლიდან ახლად გამოვლენილი აივ ინფექციის შემთხვევების წილის მიხედვით მსოფლიოში პირველ ხუთეულში შევიდა - მასზე მოდის მსოფლიოში დაფიქსირებული 1.5 მილიონი ახალი ინფექციის 3.9%.

უფრო მაღალი მაჩვენებელი ჰქონდათ მხოლოდ სამხრეთ აფრიკას (ახალი აივ შემთხვევების 14%), მოზამბიკს (6.5%), ნიგერიას (4.9%) და ინდოეთს (4.2%).

რუსეთის ჯანდაცვის სამინისტრომ UNAIDS-ის მონაცემებს „კიდევ ერთი პროპაგანდისტული პროვოკაცია“ უწოდა.

რუსულ ჯარში აივ შიდსით ინფიცირებულ ჯარისკაცებს რომ არ მკურნალობენ და არც სახლში უშვებენ, ამის დასტურია 45 წლის ვორონეჟელი ალექსეი შეპილოვის ამბავიც, რომლის შესახებაც რადიო თავისუფლება 2015 წლის მარტშიც წერდა.

ალექსეის ცოლი, ნატალია ჰყვებოდა, რომ შეპილოვი, 2023 წელს, რუსულ ჯარში ციხიდან მალე თავდახსნის მიზნით ჩაეწერა. თუმცა, ფრონტზე წასვლიდან სამ თვეში დაიჭრა და აივ-ინფექცია გადაედო - სავარაუდოდ სისხლის გადასხმისას.

2024 წელს ფსკოვის სამხედრო ჰოსპიტალში გადაიყვანეს, იქ მას პირველად დაუსვეს აივ-ინფექციის დიაგნოზი.

„ოქტომბერში, სანამ სამხედრო სამსახურში აგვიყვანდნენ, გაგვსინჯეს, მანამდეც შეგვამოწმეს. მსგავსი არაფერი მჭირდა, - ჰყვება ალექსეი, - მგონია, რომ ლაზარეთში შემყარეს ინფექცია, გადასხმისას“.

შეპილოვი წელზე მეტია არ მკურნალობს. შიდსის ცენტრში მის ცოლს უთხრეს, ანტირეტროვირუსულ თერაპიას სამხედროებს არ ვაძლევთო.

მიუხედავად იმისა, რომ ის დაავადების გამავრცელებელია და თან, აივ-ინფიცირებულის ჯარში დატოვება არა მხოლოდ რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს აკრძალვებს ეწინააღმდეგება, არამედ ფედერალურ კანონსაც (N76), შაპილოვი მაინც ფრონტზე დატოვეს.

საქართველოში რა ვითარება გვაქვს ახლა?

ინფექციური პათოლოგიის, შიდსისა და კლინიკური იმუნოლოგიის სამეცნიერო ცენტრის ინფორმაციით, საქართველოში 2025 წლის 31 ივლისის მონაცემებით, სულ რეგისტრირებულია აივ-ით ინფიცირების 11 333 შემთხვევა.

• 8503 - მამაკაცი

• 2830 - ქალი

2430 ადამიანი გარდაიცვალა. პაციენტთა უმრავლესობა 29-დან 40 წლამდეა.

შიდსის ცენტრის ინფორმაციით, მსოფლიო სტატისტიკით, საქართველო მიეკუთვნება აივ ინფექცია/შიდსის დაბალი პრევალენტობის ქვეყნებს, თუმცა, ეს მაჩვენებელი ისეთი მცირერიცხოვანი ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა, მაინც მაღალია.

2025 წელს საქართველოში გამოვლინდა აივ ინფექციის 327 ახალი შემთხვევა.

წლების მიხედვით, საქართველოში, აივ ინფექციის ახალი შემთხვევების გამოვლენის დინამიკა ასეთია:

• 1989 წელს საქართველოში იყო 1 შემთხვევა.

• 2000 წელს - 79.

• 2010-ში - 455

• 2020 წელს - 530.

• 2024 წელს - 616.

საქართველოში აივ ინფექცია/შიდსის პირველი შემთხვევა გამოვლინდა 1989 წელს.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის სტატისტიკით, აივ ინფექცია კვლავ რჩება გლობალური საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მნიშვნელოვან პრობლემად, რომელსაც დღემდე დაახლოებით 44.1 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.

2024 წლის ბოლოსთვის, აივ ინფიცირებულთა რიცხვი დაახლოებით 40,8 მილიონს შეადგენდა, შემთხვევების 65% - აფრიკის რეგიონშია.

2024 წელს, აივ ინფექციასთან დაკავშირებული მიზეზებით დაახლოებით 630 000 ადამიანი გარდაიცვალა და აივ ინფექციით დაინფიცირდა დაახლოებით 1.3 მილიონი ადამიანი.

უნდა ეშინოდეს თუ არა საქართველოს აივ ინფექციის შემთხვევების მატების?

ექიმების ნაწილი აცხადებს, რომ დღეს, როცა კვლავ ვრცელდება შემაშფოთებელი ცნობები რუსეთის არმიაში სისხლის გზით გადამდები ვირუსების (C ჰეპატიტი, აივ-ინფექცია) გავრცელების შესახებ, საქართველოსთვისაც არსებობს საფრთხე, რომ რუსეთთან ღია საზღვრის და დიდი მიგრაციული ტალღის პირობებში, ამ ინფექციების რიცხვი აქაც გაიზრდება.

გასტროენტეროლოგი, ჰეპატოლოგი ჯაბა ზარქუა ერთ-ერთია, ვინც ამ საფრთხეზე ღიად საუბრობს და სოციალურ ქსელში წერს, რომ თუ საქართველოს ხელისუფლებამ ზომები არ მიიღო, ამერიკული პროგრამით დამარცხებული C ჰეპატიტი, „მეორე სიცოცხლეს“ დაიწყებს რუსების “წყალობითო“.

ჯაბა ზარქუას აზრით, C ჰეპატიტიც და აივ ინფექციაც, დღეს, საქართველოში, მეტ-ნაკლებად კონტროლდება, მუშაობს სახელმწიფო პროგრამები. მაგრამ წლების განმავლობაში მიღწეული შედეგი, შესაძლოა, წყალში ჩაიყაროს უყურადღებობის ფონზე. ექიმის თქმით, სისხლის გზით გადამდები ინფექციები არ არის იზოლირებული პრობლემა, დაავადების გავრცელების სიხშირეებს მიგრაციული ტალღები ცვლიან, დღეს კი მიგრაცია რუსეთიდან ისევ მაღალია:

„ჩვენ გვაქვს სახმელეთო საზღვარი მათთან, ღია მიმოსვლა ქვეყანასთან, სადაც ამ ინფექციების გავრცელების მხრივ კატასტროფული ვითარებაა. გვაძლევს თუ არა ეს ორი რამ შიშის საფუძველს? გვაძლევს. ეს ადამიანები შემოდიან ქვეყანაში, აქვთ სქესობრივი კავშირები, იღებენ სხვადასხვა სამედიცინო სერვისებს, დადიან სტომატოლოგებთან, ტატუ სალონებში და ა.შ. იქ, სადაც ყველა შეიძლება მოვხვდეთ და ისე აღმოვჩნდეთ ამ ტალღაში, ინფექციის საფრთხის პირისპირ, რომ ვერც კი მივხვდეთ“, - ეუბნება ჯაბა ზარქუა რადიო თავისუფლებას.

C ჰეპატიტის ელიმინაციის სახელმწიფო პროგრამა 2025 წლის 21 აპრილს ამოქმედდა. პროექტს ჯანდაცვის სამინისტრო უძღვება ამერიკის შეერთებული შტატების დაავადებათა კონტროლის ცენტრისა და მედიკამენტის მწარმოებელი კომპანია „გილეადის" მხარდაჭერით. წყარო: დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრი

ექიმის აზრით, ყველაზე ცოტა, რაც ახლა სახელმწიფოს შეუძლია მოიმოქმედოს, არის ის, რომ მოსახლეობას მკაფიოდ უთხრას: მან იცის ამ ვითარების შესახებ, ხედავს საფრთხეს და ნაბიჯებს დგამს - ეს ნაბიჯები კი, ჯაბა ზარქუას აზრით, შესაძლოა, იყოს:

• ინფექციის კონტროლის მექანიზმების გაძლიერება;
• სხვადასხვა დაწესებულებების დამატებით ინფორმირება;
• კიდევ ერთხელ შესწავლა, სად არის უფრო სარისკო კერები;
• და საზღვარზე შემოსვლის გამკაცრებაც კი.

„აუცილებელი არ არის მხოლოდ ომის საფრთხის შემთხვევაში მიიღოს სახელმწიფომ ასეთო ზომები. დროებით, სანამ არ იქნება ახალი ეპიდემიოლოგიური მონაცემები რუსეთიდან, დაზუსტებული ინფორმაცია რა ღონისძიებებს აკეთებს ეს ქვეყანა ამ პრობლემის მოსაგვარებლად და ა.შ. მანამდე დავტოვებდი გამკაცრებულ წესებს საზღვარზე. ან სულ ცოტა, ტესტირებას მაინც მოვითხოვდი იქიდან ქვეყანაში შემოსული ადამიანებისათვის“, - უთხრა ჯაბა ზარქუამ რადიო თავისუფლებას.

აივ ინფექცია-შიდსის სწრაფი გავრცელების საფრთხეზე ჯერ კიდევ 2023 წელს წერდა ექიმი ინფექციონისტი მაია ბუწაშვილი - მაშინ კარნეგის მშვიდობის ფონდს რუსეთის ჯარში ინფექციის ზრდის მონაცემები ჯერ გამოქვეყნებული არ ჰქონდა. თუმცა, რუსეთში აივის მაღალი გავრცელების და მისი მოქალაქეების საქართველოში მიგრაციის ფონზე, მაია ბუწაშვილიც მოუწოდებდა საქართველოს მთავრობას მეტი სიფრთხილისა და ზომების მიღებისაკენ.

„ცალკეულ ადამიანებს რაც შეგვიძლია, მაქსიმალურად გავაფრთხილოთ ჩვენს ირგვლივ მყოფები, აარიდონ თავი საეჭვო კავშირებს და არ დაივიწყონ შიდსის (და არა მარტო, ბევრი სხვა ინფექციისაც) სქესობრივი გზით გადაცემის მაღალი რისკის შესახებ“, - წერდა მაშინ ინფექციონისტი.

მაია ბუწაშვილი რადიო თავისუფლებას ეუბნება, რომ შესაძლოა, შესაძლოა, რუსეთის არმიაში აივ ინფექციის შემთხვევების ზრდის გამო, ინფექციის მატების პირდაპირი საფრთხე საქართველოში არ არსებობდეს, თუმცა, თავად ეს ფაქტი - ორმოცჯერ გაზრდილი მაჩვენებელი, დასტურია იმისა, რამხელა პრობლემაა ეს რუსეთში. ქვეყანაში, რომელიც კარგა ხანია დატოვეს იმ საერთაშორისო ორგანიზაციებმა (მაგალითად, გლობალურმა ფონდმა და სხვებმა), ვინც აივ ინფექციის პრევენციის პროგრამებზე მუშაობდნენ.

„ერთი წლის წინაც, როცა რუსეთში ამ ინფექციის სტატისტიკა იყო მაღალი, ვვარაუდობდი, რომ ამ ქვეყნიდან საქართველოში შემოსულ ადამიანებშიც მაღალი იქნებოდა ამ ინფექციის მაჩვენებელი. ეს ის ინფექცია არ არის, რომლის გავრცელების შედეგების დანახვაც მოკლე დროში შესაძლებელია, თუმცა სამომავლოდ ეს რისკი არსებობს“.

მაია ბუწაშვილიც ფიქრობს, რომ სულ ცოტა, რაც დღეს საქართველოს შეუძლია სიფრთხილისთვის გააკეთოს, რუსეთიდან შემოსულ ადამიანებს, განსაკუთრებით მათ, ვინც იღებენ ბინადრობის მოწმობებს და საქართველოში გრძელი ვადით დარჩენის გეგმა აქვთ, მოსთხოვონ აივის ცნობის აღება. ინფექციონისტი ამბობს, რომ ეს არანაკლებად უნდა ეხებოდეთ უკრაინელებსაც, რადგან აივ ინფექციის მაჩვენებელი მაღალია უკრაინაშიც.

ჯერ კიდევ 2023 წელს, ომის შედეგად გაზრდილი მიგრაციის პირობებში, საქართველოში აივ ინფექციის გავრცელების მატების რისკზე ლაპარაკობდა ინფექციური პათოლოგიისა და შიდსის ცენტრის მაშინდელი გენერალური დირექტორი თენგიზ ცერცვაძე და ამბობდა, რომ არ იყო უსაფუძვლო საზოგადოების შეშფოთება, რაც მაშინ რუსეთიდან და უკრაინიდან საქართველოში შემომსვლელთა ნაკადის ზრდამ გამოიწვია:

„თუ გავითვალისწინებთ რუსეთსა და უკრაინაში აივ/შიდსის მაღალ პრევალენტობას და განსაკუთრებით ახალი შემთხვევების ზრდას", - ამბობდა მაშინ თენგიზ ცერცვაძე.

როგორია ამ საკითხზე ჯანდაცვის სამინისტროს, დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის თუ შიდსის ცენტრის პოზიცია?

ჩვენ გვაინტერესებდა:

• აღიქვამს თუ არა დღეს საფრთხედ საქართველოს მოქმედი ხელისუფლება რუსეთში (რუსეთის ჯარში ორმოცჯერ გაზრდილ შემთხვევებს და ზოგადად, ქვეყანაში ინფექციის მაღალ მაჩვენებელს) აივ ინფექციის მხრივ არსებულ ვითარებას საქართველოსთვისაც?
• თუ აპირებს გადახედოს ინფექციის კონტროლის არსებულ მექანიზმებს?
• ხომ არ განიხილება საზღვრის კვეთის წესების გამკაცრება და კონტროლი?
• მიაჩნია თუ არა, რომ საფრთხე შესაძლოა დაემუქროს ბოლო წლების განმავლობაში C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამის შედეგად გაუმჯობესებულ ვითარებას?
• როგორია საქართველოში აივ ინფექციის შემთხვევების დინამიკა რუსეთ-უკრაინის ომის შემდეგ ამ ორი ქვეყნიდან საქართველოში გაზრდილი მიგრაციის ფონზე?
• რას აკეთებს სახელმწიფო პრევენციისათვის და ა.შ.

ამ კითხვებზე პასუხები ამ დრომდე ვერც ერთი უწყებისგან ვერ მივიღეთ. პასუხის მიღების შემთხვევაში, მათი მოსაზრება სტატიაში აისახება.